MISTRZOWSKA POSTAWA, CZYLI CO CECHUJE MISTRZÓW SPORTU

Czy jako zawodnik miewasz poczucie, że pomimo ogromu pracy, który włożyłeś w przygotowanie w najważniejszym momencie wszystko wymyka się spod kontroli? Czy miewasz poczucie, że nie zawsze jesteś w stanie pokazać w pełni swoje umiejętności? Czy Twoje przekonania dotyczące własnych osiągnięć i poziomu wykonania potencjalnie mogą Cię ograniczać? Czy miewasz myśli, które demotywują Cię oraz oddalają od wyznaczonego celu? Czy kiedyś zastanawiałeś się nad tym, na ile to co dzieje się w Twojej głowie determinuje osiągnięcie celu?

W swojej pracy niejednokrotnie zastanawiałam się, co takiego sprawia, że właśnie ten zawodnik zrealizował swój cel, podczas gdy inny, mający zbliżone warunki fizyczne, podobny poziom umiejętności technicznych, taktycznych czy motorycznych nie jest w stanie w pełni skorzystać ze swojego potencjału. Czy jako zawodnik miewasz poczucie, że pomimo ogromu pracy, który włożyłeś w przygotowanie w najważniejszym momencie wszystko wymyka się spod kontroli? Czy miewasz poczucie, że nie zawsze jesteś w stanie pokazać w pełni swoje umiejętności? Czy Twoje przekonania dotyczące własnych osiągnięć i poziomu wykonania potencjalnie mogą Cię ograniczać? Czy miewasz myśli, które demotywują Cię oraz oddalają od wyznaczonego celu? Czy kiedyś zastanawiałeś się nad tym, na ile to co dzieje się w Twojej głowie determinuje osiągnięcie celu?

Chcąc odpowiedzieć na te pytania warto zwrócić uwagę na badania, które dowodzą, że stan naszego umysłu w ogromnym stopniu wpływa na różnice w poziomie naszych osiągnięć. P.Clough oraz D.Strycharczyk twierdzą, że wpływ ten wynosi nawet 50%, a tymczasem większość z nas poświęca na optymalizowanie własnej efektywności w tym obszarze jedynie  5% swojego czasu.

W literaturze twardość psychiczna (mental toughness) opisywana jest jako zbiór osobistych sportowych i ogólnożyciowych przeżyć, emocji oraz wartości, które na podstawie opanowanych umiejętności pozwalają działać  na stałym, wysokim poziomie w obliczu wyzwań, przeszkód czy stresu dla osiągnięcia wyznaczonego celu. W przeciwieństwie do odporności psychicznej, która odnosi się do działania w obliczu ciężkich chwil takich jak porażki, problemy w życiu osobistym czy kontuzje, twardość psychiczna jest terminem szerszym, dotyczącym również radzenia sobie z wygraną.

Mówiąc o twardości psychicznej mamy na myśli postawę sportową, która może dotyczyć takich aspektów jak:

• Wiara we własną skuteczność - zawodnik przekonany jest o własnej zdolności do zaplanowania oraz zrealizowania konkretnych zadań, prowadzących do osiągnięcia założonego celu. Osoby takie cechuje entuzjazm w obliczu wyzwania, umiejętność utrzymywania stałego poziomu wysiłku, wytrwałość, pozytywne formułowanie celów oraz niski poziom zmartwień, co sprzyja osiąganiu przez nich lepszych wyników od zawodników z niskim poziomem własnej skuteczności. 
• Pewność siebie - wielu najlepszych sportowców charakteryzuje niezachwiana pewność siebie. W sporcie ważne jest, aby osiągnąć tak wysoki poziom pewności siebie, który pomoże nam przezwyciężyć trudności, a jednocześnie na tyle niski, aby pamiętać o konieczności ciągłego doskonalenia.
• Orientacja na cele długoterminowe - Harry Kane powiedział: "Kiedy czasy są gorsze, nie przestawaj wierzyć, pracuj ciężko a wszystko się poprawi". Na drodze do mistrzostwa konieczna jest wystarczająco mocna motywacja, dyscyplina oraz cierpliwość, aby dążyć do celu pomimo trudności napotykanych podczas treningów, czy zawodów.
• Doskonalenie - "Za każdym razem kiedy startuję mam cel – żeby biec szybciej niż kiedykolwiek wcześniej". Słowa, które Paula Radcliffe powiedziała po jednym ze swoich startów, doskonale oddają potrzebę ciągłego doskonalenia, która powinna cechować mistrza. Skupienie na ciągłych, nawet drobnych usprawnieniach w myśl zasady: nie skupiaj się na wielkich udoskonaleniach, po prostu postaraj się dzisiaj robić, to co robisz trochę lepiej niż wczoraj, a jutro trochę lepiej niż dzisiaj.
• Przekraczanie swoich granic - Jeśli zawodnik czerpie przyjemność z wysiłku, który musi włożyć w trening łatwiej mu wytrzymać obciążenie treningowe, przekraczać swoje bariery. Nie zawsze jednak tak się dzieje. Muhammad Ali powiedział kiedyś: "Nienawidziłem każdej minuty treningu ale powiedziałem sobie "nie rezygnuj, cierp teraz, a resztę życia przeżyjesz jako mistrz". Wiedział dokładnie czego chce i był w stanie znosić trudy treningu, aby dzień po dniu zbliżać się do celu.
• Zaangażowanie - zawodnik w pełni angażuje się w osiągnięcie wyznaczonego celu.
• Odporność na stres - zawodnik czerpie przyjemność z rywalizacji, dobrze znosi sytuacje stresowe, podejmuje w nich właściwe decyzje, jest odporny na działanie dystraktorów, czyli czynników rozpraszających naszą uwagę.
• Wysoki poziom samoświadomości - zawodnik jest świadomy swoich myśli oraz tego, jak wpływają na emocje oraz zachowanie. Potrafi je kontrolować, tak aby działały na jego korzyść.
• Kontrola otoczenia - zawodnik koncentruje się na tych aspektach, które jest w stanie kontrolować (własne zaangażowanie, poziom koncentracji, nastawienie), przy jednoczesnym wyciszaniu rozpraszających czynników pozostających poza jego kontrolą (stan boiska, czas, pogoda, decyzja sędziego itp)
• Radzenie sobie z wygraną (sukcesem) - zawodnik potrafi zachować równowagę między radością z osiągniętego celu, a dalszą potrzebą pracy. Cieszy się z wygranej, jednak wie, że konieczna jest dalsza ciężka praca. Radzi sobie z konsekwencjami, jakie przynosi sukces, jak sława, pieniądze, bycie osobą rozpoznawalną, komentowaną przez szersze środowisko.
• Znoszenie porażek - Michael Jordan podkreślał, że to błędy doprowadziły go do sukcesu. Akceptował je, analizował oraz wyciągał z nich wnioski. Uważał, że rozwój możliwy jest dzięki pokonywaniu kolejnych wyzwań.

Jeśli pytania z początku artykułu są Ci dobrze znane, jeśli pomimo wysiłku wkładanego w trening, godzin spędzonych na siłowni, boisku czy bieżni nie osiągasz takich wyników jakich byś oczekiwał, warto się zastanowić, czy na drodze do osiągnięcia celu nie stoją umiejętności mentalne.

Zawodnik w swojej karierze sportowej musi zmierzyć się z wieloma trudnymi sytuacjami jak presja, stres związany z obecnością publiczności, czy niebezpieczeństwa wynikające z uprawianej dyscypliny. Główne trudności dotyczą takich aspektów jak: radzenie sobie ze stresem, koncentracja uwagi, niski poziom pewności siebie, problemy z profesjonalnym podejściem do sportu i motywacją, czy z prawidłowym postawieniem sobie celów.

Dlatego warto pamiętać, że wszystkie opisane cechy obok innych umiejętności rozwijanych przez zawodników można ćwiczyć za pomocą ćwiczeń mentalnych, takich jak na przykład trening wyobrażeniowy. 

Podsumowując warto odwołać się do słów Roberta Weinberga i Daniela Goulda, którzy powiedzieli: "Sam silny umysł nie wygra złotego medalu olimpijskiego, lecz słaby może go jedynie przegrać". 

Karolina Pietrzak - psycholog, trener przygotowania mentalnego,

ukończyła staż szkoleniowy Mental Football Camp 2018